Đau đầu – Nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị

Đau đầu là một trong những triệu chứng mà nhiều người thường xuyên phải chịu đựng. Những cơn đau bất ngờ có thể làm gián đoạn mọi hoạt động và gây ra cảm giác khó chịu kéo dài. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các dạng đau vùng đầu, nguyên nhân gây ra chúng và những phương pháp điều trị hiệu quả.

Đau đầu là gì?

Đau đầu, hay nhức đầu, là tình trạng rất phổ biến, có thể xảy ra ở bất kỳ đối tượng nào. Cơn đau thường xuất hiện ở vùng đầu và mặt, đôi khi cả vùng cổ trên. Đau có thể xảy ra ở một hoặc cả hai bên đầu, tại một vị trí nhất định hoặc lan ra khắp đầu.

Đau đầu có nhiều mức độ và tính chất khác nhau. Người bệnh có thể cảm thấy đau âm ỉ, đau nhói, đau dữ dội hoặc đau châm chích. Cơn đau có thể phát triển dần dần hoặc đột ngột, kéo dài từ một vài phút đến vài ngày.

Đau đầu rất phổ biến và có thể xảy ra ở bất kỳ đối tượng nào, nhưng thường gặp nhất ở:

– Phụ nữ: Tỷ lệ đau đầu ở nữ giới cao hơn nam giới, đặc biệt là chứng đau nửa đầu do thay đổi hormone sinh dục nữ, dễ xảy ra vào thời điểm hành kinh và mãn kinh.

– Người thường xuyên sử dụng các chất kích thích, rượu, bia, cà phê và thuốc lá.

– Người hay căng thẳng và lo lắng.

– Người thường xuyên làm việc với máy tính không nghỉ ngơi: nhân viên văn phòng, thiết kế đồ họa vi tính, IT.

– Người có bố, mẹ, anh chị em trong gia đình mắc chứng đau nửa đầu.

Các loại đau đầu thường gặp

Đau đầu gây cảm giác khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày. Có hơn 150 loại đau đầu, nhưng 10 loại phổ biến nhất bao gồm:

1. Đau nửa đầu (migraine)  

Xuất phát từ thần kinh mạch máu, đau nửa đầu chỉ xuất hiện ở một bên đầu. Người bệnh thường đau đầu dữ dội từng cơn, cảm thấy da đầu căng và rát như bị bỏng. Ngoài ra, đau nửa đầu còn có các triệu chứng như buồn nôn, ù tai, mắt mờ, nhạy cảm với ánh sáng và tiếng ồn. Đau nửa đầu có thể cảnh báo các bệnh nghiêm trọng hơn, đặc biệt là đột quỵ não. Khi cơn đau lan rộng ra cổ, vai gáy, nó được gọi là chứng đau nửa đầu vai gáy.

2. Đau đầu chuỗi (cụm)  

Đau đầu chuỗi xuất phát từ thần kinh mạch máu, cơn đau tập trung theo từng cụm, chủ yếu ở nửa đầu, đau nhiều ở phía sau mắt rồi lan ra trán, thái dương. Các triệu chứng kèm theo bao gồm chóng mặt, buồn nôn, chảy nước mắt và ngạt mũi. Cơn đau thường xuất hiện sau khi ngủ (khoảng 1-3 giờ) và khi thức dậy. Loại đau đầu này thường xảy ra ở nam giới trung niên có hút thuốc, nhưng tỷ lệ nữ giới bị cũng ngày càng tăng.

3. Đau đầu dạng căng thẳng  

Loại đau đầu này do cơn đau thắt tại vùng da đầu và vai gáy, tập trung nhiều ở vùng trán và thái dương, có thể thay đổi vị trí đau trong cùng một cơn. Những người bị đau đầu dạng căng thẳng thường có vấn đề với cảm xúc như lo âu kéo dài, chủ yếu ở độ tuổi trung niên (nữ giới nhiều hơn nam giới). Đau đầu dạng căng thẳng có biểu hiện như đau đầu âm ỉ kéo dài, cảm giác bị bóp siết ở vùng đầu, cường độ đau tăng dần.

4. Đau đầu do xoang  

Những người bị viêm xoang thường có dấu hiệu đau đầu hoặc đau nửa đầu, kèm theo các triệu chứng như sốt và sổ mũi. Để trị dứt điểm chứng đau đầu này, cần chữa khỏi bệnh viêm xoang.

5. Đau đầu mãn tính kéo dài trong nhiều ngày  

Đau đầu mãn tính là loại đau đầu kéo dài trên 15 ngày trong một tháng, thường liên quan đến các bệnh lý như trầm cảm, căng thẳng, rối loạn lưỡng cực và lo âu. Loại đau đầu này không gây ra bất thường khi chụp não nhưng cần được điều trị kịp thời để tránh gây mất ngủ, đau dạ dày và các triệu chứng như lo lắng và thay đổi tính cách.

6. Đau đầu do lạm dụng thuốc  

Đau đầu do lạm dụng thuốc xuất phát từ việc lạm dụng thuốc giảm đau quá nhiều. Cơn đau thường khởi phát vào buổi sớm và kéo dài cả ngày, kèm theo các triệu chứng như đau cổ, nghẹt mũi và cảm giác bồn chồn. Nhiều người sử dụng thêm thuốc giảm đau, nhưng khi thuốc hết hiệu lực, cơn đau có thể trở nên trầm trọng hơn.

7. Đau đầu do đau dây thần kinh  

Đau dây thần kinh chẩm là một trong những nguyên nhân chính gây đau đầu. Tình trạng này có thể là nguyên phát hoặc thứ phát do chấn thương, chèn ép, nhiễm trùng hoặc viêm. Ngoài ra, tổn thương ở các dây thần kinh sinh ba, dây thần kinh sọ, dây thần kinh số VII phụ và dây thần kinh lưỡi-hầu cũng có thể dẫn đến nhức đầu.

8. Đau đầu căng cơ  

Căng cơ ở vùng đầu và cổ do thói quen sinh hoạt sai cách có thể gây ra các cơn đau đầu. Đau đầu căng cơ thường bắt đầu từ hai bên đầu, có thể âm ỉ hoặc tăng dần theo thời gian. Người bệnh có cảm giác thắt chặt quanh đầu, nặng ở đầu và mắt, cùng nhức mỏi cơ cổ và vai.

9. Đau đầu do chấn thương sọ não  

Đau đầu do chấn thương sọ não thường đi kèm với nôn mửa, thay đổi tri giác, động kinh, lơ mơ hoặc yếu liệt tay. Đây là một loại đau đầu nguy hiểm, cần được thăm khám và điều trị kịp thời.

10. Đau đầu do thoái hóa đốt sống cổ  

Cột sống cổ tập trung hệ thống dây thần kinh, dây chằng và các mạch máu quan trọng. Khi đốt sống cổ bị thoái hóa, nó có thể chèn ép dây thần kinh hoặc động mạch, cản trở quá trình vận chuyển máu lên não. Điều này gây nhức đầu, hoa mắt và các triệu chứng khó chịu khác.

Nguyên nhân đau đầu

Có hai nhóm nguyên nhân chính gây ra đau đầu là nguyên phát và thứ phát.

1. Đau đầu nguyên phát

Đau đầu nguyên phát chiếm 90% nguyên nhân gây đau đầu. Nó không do nguyên nhân thực thể hay tổn thương cấu trúc não bộ. Các kiểu đau đầu nguyên phát phổ biến bao gồm:

– Đau nửa đầu (Migraine): Đau dữ dội từng cơn, có thể kèm theo buồn nôn và nhạy cảm với ánh sáng hoặc âm thanh.

– Đau do căng cơ: Đau thắt ở vùng da đầu và vai gáy, thường do căng thẳng hoặc lo âu kéo dài.

– Đau từng cụm: Đau tập trung theo từng cụm, chủ yếu ở nửa đầu, đau nhiều ở sau mắt rồi lan ra trán và thái dương.

– Các loại đau đầu nguyên phát khác: Bao gồm đau khi gắng sức, khi ngủ, đau nửa đầu liên tục,…

Hoạt động hóa học trong não, dây thần kinh, mạch máu xung quanh hộp sọ hoặc các cơ ở vùng đầu cổ có thể đóng vai trò ở trong chứng đau đầu nguyên phát. Một số yếu tố lối sống có thể kích hoạt cơn đau nguyên phát bao gồm:

– Uống nhiều đồ uống chứa caffein, rượu, bia.

– Thay đổi trong sinh hoạt ăn uống, ngủ nghỉ.

– Trải qua chuyện đau buồn, lo lắng.

– Căng thẳng liên quan đến gia đình, bạn bè, công việc hoặc trường học.

– Đứng, ngồi sai tư thế ảnh hưởng tới mắt, cổ hoặc lưng.

– Tiếng ồn, ánh sáng mạnh hoặc thời tiết thay đổi.

Đau đầu, đặc biệt là đau nửa đầu, có yếu tố di truyền. Hầu hết trẻ em và thanh thiếu niên mắc chứng đau nửa đầu đều có thành viên trong gia đình mắc bệnh. Khi cả cha và mẹ đều có tiền sử mắc chứng đau nửa đầu, con của họ có 70% khả năng cũng mắc chứng bệnh này.

2. Đau đầu thứ phát

Đau đầu thứ phát là cơn đau do một bệnh lý cụ thể nào đó gây ra, bao gồm:

– Đau do bệnh thần kinh: Chấn thương sọ não, bệnh màng não – mạch máu não, u não, hội chứng tăng áp lực nội sọ,…

– Đau do bệnh toàn thân: Say nắng, say nóng, nhiễm khuẩn toàn thân cấp tính, nhiễm độc,…

– Đau do bệnh nội khoa: Bệnh nội tiết, bệnh tim mạch, bệnh tiêu hóa, thiếu máu,…

– Đau do các bệnh chuyên khoa khác: Bệnh về mắt, cơ xương khớp, tai mũi họng, nha khoa,…

Các phương pháp điều trị đau đầu

Việc đầu tiên khi bị đau đầu là dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn và tránh căng thẳng tâm lý. Tùy vào nguyên nhân gây đau, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp. Nếu cơn đau do bệnh lý, phương pháp điều trị sẽ tập trung vào giải quyết bệnh lý đó. Khi bệnh tình thuyên giảm, những cơn đau cũng sẽ dần biến mất. 

Trong trường hợp cơn đau đầu không liên quan đến bệnh lý, nó có thể nhanh chóng thuyên giảm và biến mất khi bệnh nhân được điều trị bằng các biện pháp thích hợp.

1. Sử dụng thuốc

– Thuốc giảm đau không kê đơn: Tình trạng đau căng đầu thường đáp ứng tốt với thuốc giảm đau như aspirin, acetaminophen (Tylenol), hoặc ibuprofen (Advil). Tuy nhiên, lạm dụng các loại thuốc này có thể dẫn đến đau đầu mãn tính.

– Thuốc kê đơn: Đối với cơn đau đầu thường xuyên hoặc nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc trị đau đầu theo toa. Đối với chứng đau nửa đầu, bác sĩ có thể kê đơn thuốc Sumatriptan. Các loại thuốc khác để điều trị hoặc ngăn ngừa đau nửa đầu mãn tính hoặc đau đầu từng cụm gồm: Thuốc chẹn beta (propranolol, atenolol); Verapamil (thuốc chẹn kênh canxi); Methysergide maleate (giảm co thắt mạch máu); Amitriptyline (thuốc chống trầm cảm); Axit valproic (thuốc chống động kinh); Dihydroergotamine; Lithium; Topiramate,…

2. Phương pháp điều trị thay thế

Một số hình thức điều trị thay thế có thể giúp giảm đau đầu hiệu quả:

– Biofeedback (Phản hồi sinh học): Kỹ thuật giúp kiểm soát chức năng sinh lý của cơ thể để giảm đau mà không cần dùng thuốc.

– Liệu pháp châm cứu: Đưa kim châm vào các huyệt đạo của cơ thể giúp giảm đau và căng thẳng.

– Liệu pháp hành vi nhận thức: Trị liệu tâm lý giúp kiểm soát tình huống căng thẳng trong cuộc sống.

– Thiền định: Giúp giải tỏa căng thẳng, cải thiện giấc ngủ và kiểm soát cơn đau.

– Pilates: Các bài tập Pilates giúp giảm giảm căng thẳng, cải thiện lưu thông máu và giảm đau cơ. 

– Liệu pháp nhiệt/ lạnh: Chườm nóng hoặc chườm lạnh lên cổ và đầu trong 5-10 phút nhiều lần trong ngày có thể giúp giảm cơn đau đầu hiệu quả. Kiểm tra nhiệt độ trước khi chườm nóng để tránh bị bỏng và không chườm đá lạnh trực tiếp lên da mà cần bọc lại trong khăn sạch.

Một số chất bổ sung và thảo dược đã được chứng minh là có khả năng giúp giảm và ngăn ngừa đau đầu:

– Coenzyme Q10: Theo Đại học Minnesota, uống 100mg enzym này ba lần một ngày hoặc dùng một liều 150mg mỗi ngày có thể giảm tần suất đau nửa đầu.

– Magie: Một số bệnh nhân bị đau nửa đầu nghiêm trọng được truyền magie để giảm đau. Magie cũng đem lại tác dụng giảm đau cho các loại đau đầu khác.

– Vitamin B2 (Riboflavin): Giúp giảm đau đầu. Theo Đại học Minnesota, mỗi ngày dùng 200mg vitamin B2 hai lần có thể hữu ích cho những người thường xuyên bị đau đầu.

Lưu ý quan trọng: Trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp điều trị mới nào, người bệnh cần trao đổi kỹ càng với bác sĩ. Không có gì đảm bảo các phương pháp điều trị thay thế sẽ chắc chắn đem lại kết quả tốt cho mọi người. Một số phương pháp có hiệu quả với người này nhưng không có hiệu quả với người khác.

Phòng ngừa cơn đau nhức đầu

Chìa khóa để ngăn ngừa chứng đau đầu là tìm ra các yếu tố kích hoạt cơn đau đầu. Mỗi người có các yếu tố kích hoạt khác nhau, như ngửi mùi nước hoa mạnh hoặc ăn một số loại thực phẩm nhất định (hạt điều, hành tây, chocolate…). Khi đã xác định được chúng, người bệnh có thể giảm thiểu hoặc tránh tiếp xúc với chúng để phòng ngừa đau đầu. Ngoài ra, một số phương pháp khác giúp phòng ngừa và hạn chế chứng đau đầu hiệu quả:

– Quản lý căng thẳng: Hạn chế tối đa những tác nhân gây ra căng thẳng và sử dụng các phương pháp đối phó lành mạnh khi gặp căng thẳng không thể tránh khỏi.

– Chế độ ăn uống khoa học: Ăn đủ chất, điều độ, không bỏ bữa và duy trì lượng đường trong máu ổn định.

– Uống đủ nước: Bổ sung đủ nước, đặc biệt là trong những ngày nóng bức để tránh choáng váng và mệt mỏi.

– Ngủ đủ giấc: Đảm bảo giấc ngủ từ 7-8 tiếng mỗi đêm để giảm mệt mỏi, đau đầu và căng thẳng.

– Tập thể dục thường xuyên: Ít nhất ba lần một tuần, mỗi lần 30 phút để giảm căng thẳng và nâng cao sức khỏe tổng thể.

– Hạn chế uống rượu, bia hoặc các thức uống chứa caffeine.

– Tạo khoảng thời gian nghỉ ngơi ngắn trong lúc làm việc: Giúp tránh đau đầu và chống mỏi mắt.

Đau đầu, dù là dạng nào, đều có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Việc hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp sẽ giúp bạn giảm thiểu những cơn đau và cải thiện chất lượng cuộc sống. Hãy lắng nghe cơ thể bạn, duy trì một lối sống lành mạnh và tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia y tế khi cần thiết. Chăm sóc sức khỏe chính là cách tốt nhất để phòng ngừa và đối phó với các cơn đau nhức vùng đầu hiệu quả.